Powszechnie znany efekt placebo to sytuacja, w której podaję się imitację leku, zaś otrzymująca go osoba czuje się lepiej. Jego przeciwieństwem jest efekt nocebo - gdy nieszkodliwa substancja szkodzi, bo jest uważana za szkodliwą. Lekarze często obserwują efekt nocebo w badaniach klinicznych - osoby leczone "na niby" wykazują takie objawy uboczne, jakich można by się spodziewać po prawdziwym leku.

Wiadomo, że placebo wywiera tym silniejsze działanie lecznicze, im droższe wydaje się przyjmującej je osobie. Alexandra Tinnermann z Uniwersyteckiego Centrum Medycznego Hamburg-Eppendorf postanowiła sprawdzić, czy wyższa cena leku może także nasilać efekt nocebo.

Badacze sporządzili dwa pozbawione właściwości leczniczych kremy, różniące się opakowaniem. Ochotników poinformowano, że są to kremy łagodzące swędzenie skóry. Opakowanie pierwszego kremu sugerowało, że to kosztowny preparat znanej firmy farmaceutycznej, drugi wyglądał tanio i zwyczajnie.

Uczestnikom eksperymentu zaprezentowano jeden z dwóch kremów i powiedziano, że efektem ubocznym może być większa wrażliwość na ból.

Następnie ramiona uczestników zostały nasmarowane kremem i wystawione na działanie coraz wyższej temperatury. Każdą z biorących w teście osób poproszono, by określiła odczuwany dyskomfort.

Osoby nasmarowane "droższym" kremem, zgłaszały silniejszy ból niż nasmarowane "tańszym". W porównaniu do kremu kontrolnego (opisanego, jako niezawierający aktywnych składników), wyglądający tanio krem zwiększał ból średnio o 3 proc., natomiast wyglądający na drogi - niemal o 30 proc. To dowodzi, że cena leku wpływa także na efekt nocebo.

Podczas testowania poziomu bólu naukowcy rejestrowali obrazy fMRI mózgu, pnia mózgu i rdzenia kręgowego. Odkryli, że aktywność w określonym obszarze kory przedczołowej i obszarze istoty szarej różniła się w zależności od zastosowanego kremu. Oba obszary biorą udział w odczuwaniu bólu, a ponadto wcześniej zaobserwowano ich aktywność przy efekcie placebo.

Zdaniem autorów, ich odkrycie może pomóc w udoskonaleniu sposobu, w jaki lekarze, farmaceuci i pielęgniarki przekazują pacjentom wiadomości o lekach, co pozwoliłoby ograniczyć efekt nocebo.