Pod koniec 2015 roku lekarze w Brazylii zauważyli wzrost liczby dzieci urodzonych z wyjątkowo małymi głowami (małogłowie). Tę wrodzoną wadę rozwojową wkrótce powiązano z wirusem Zika, szerzącym się w tropikalnych regionach obu Ameryk, przenoszonym głównie przez komary Aedes aegypti. Zakażenie wirusem w łonie matki może spowodować uszkodzenie mózgu dziecka, a nawet jego śmierć.

Lekarze zalecają więc kobietom w ciąży stosowanie odstraszających owady preparatów i noszenie odzieży z długimi rękawami. Wciąż jednak nie ma dopuszczonych do użytku leków ani szczepionek, które chroniłyby przed zakażeniem Ziką.

Jak wykazał zespół Indiry Mysorekar z Washington University School of Medicine w St. Louis wirus Zika zakaża płód, ponieważ potrafi manipulować barierą łożyskową, która zwykle daje wystarczającą ochronę przed innymi infekcjami.

Rozwijający się płód jest wyjątkowo podatny na uszkodzenia spowodowane infekcjami, dlatego organizm matki mobilizuje mechanizmy obronne. Ostatnią linią obrony jest właśnie łożysko. Prowadząc badania na ludzkich komórkach Mysorekar i jej zespół wykazali, że ważną częścią odporności łożyska na zakażenie jest komórkowy proces usuwania odpadów znany jako autofagia.

Jednak wirusowi Zika autofagia nie szkodzi, a wydaje się pomagać. Choć aktywuje on geny związane z autofagią, potrafi namnażać się w łożysku, zaś leki pobudzające proces autofagii wręcz zwiększają liczbę zakażonych komórek łożyska. Wirus wydaje się więc wykorzystywać odporność organizmu do własnych celów.

Sposobem na ograniczenie liczby zakażonych komórek okazało się hamowanie procesu autofagii. Jak wykazały badania prowadzone na ciężarnych myszach, wystarczyło podać stosowaną od dawna w leczeniu malarii i chorób reumatycznych hydroksychlorochinę. Jest to lek zatwierdzony do stosowania także u kobiet w ciąży. Zdaniem autorów badań mógłby być stosowany u zakażonych Ziką kobiet profilaktycznie.

Niezbędne są jednak dalsze badania - dotychczas hydroksychlorochinę stosowano u ciężarnych tylko przez krótki czas - w przypadku zagrożenia Ziką lek trzeba byłoby podawać przez całą ciążę.