Ciężki krwotok poporodowy jest główną przyczyną zgonu związanego z ciążą i porodem - co roku umiera z jego powodu około 100 000 matek. 77 proc. zgonów zdarza się w zaledwie 20 krajach. W Sierra Leone umiera 1360 matek na 100 000 urodzeń, w Kolumbii - 64. Najlepiej jest w Finlandii (3 zgony na 100 000), a Polska niewiele jej ustępuje.

Do silnego krwawienia może doprowadzić na przykład infekcja albo pozostały w macicy fragment łożyska (bądź całe łożysko). Czasem jedynym wyjściem jest usunięcie krwawiącej macicy i podwiązanie naczyń krwionośnych.

Jak sugerują wyniki badań międzynarodowego zespołu, rozmiary problemu mogłoby zmniejszyć podawanie taniego leku o działaniu przeciwkrwotocznym - kwasu traneksamowego.

Kwas traneksamowy to syntetyczny aminokwas. Hamuje zawarte w osoczu aktywatory plazminogenu. Dzięki temu plazminogen nie aktywuje plazminy, która nie pozwala na samoistne ustanie krwotoku, bo rozkłada fibrynę tworzącą skrzep.

Odkrycie leczniczych właściwości tego związku chemicznego w roku 1962 zawdzięczamy małżeństwu Shosuke i Utako Okamoto. W zniszczonej wojną Japonii prowadzili badania z wykorzystaniem własnej krwi, chcąc znaleźć lek pożyteczny dla ludzkości.

Nie zdołali jednak przekonać miejscowych lekarzy do przeprowadzenia badań klinicznych. Zamiast tego kwasem traneksamowym zainteresowała się firma farmaceutyczna, która wykorzystała go jako środek stosowany przy zbyt obfitych miesiączkach. Był też podawany przed ryzykownymi operacjami lub tuż po nich - i po ciężkich urazach. Znalazł zastosowanie jako środek łagodzący podrażnienia skóry oraz składnik kremów rozjaśniających cerę.

Dopiero po latach udało się przeprowadzić koordynowane przez London School of Hygiene and Tropical Medicine badania w 193 szpitalach 21 krajów, głównie w Afryce i Azji.

Prof. Utako Okamoto zmarła w wieku 98 lat, tuż po tym, gdy do badań włączono ostatnią, dwudziestotysięczną pacjentkę.

Środek okazał się skuteczny - liczba zgonów spadła o jedną piątą, a gdy podawano go w postaci zastrzyku do trzech godzin po porodzie - nawet o 31 proc. Działa szybko i jest bezpieczny. Światowa Organizacja Zdrowia zamierza zmodyfikować swoje zalecenia dotyczące leczenia krwotoków poporodowych.

Lek jest bardzo tani - potrzebna dawka kosztuje około dolara. Jak zaznaczają specjaliści, jednym z głównych wyzwań może być dostarczanie leku do szpitali w ubogich krajach.