Przeglądy lekowe wykonywane są w celu wykrycia problemów lekowych, które obejmują potencjalnie niepoprawną farmakoterapię, interakcje międzylekowe oraz na poziomie lek-choroba i lek-pożywienie, stosowanie nieprawidłowych dawek, działania niepożądane, nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych.

Mają być pierwszą usługą opieki farmaceutycznej wdrożoną w polskich aptekach. 

Wnioski z pilotażu
W ramach badań naukowych lub programów pilotażowych w Polsce realizowane były przeglądy lekowe w aptekach ogólnodostępnych. W największym do tej pory badaniu, OF-Senior, wykonano 291 przeglądów w populacji pacjentów w wieku ≥65 lat ± SD (średnia wieku ± SD, 74,9 ± 7,3 lat) z ciężką wielolekowością (stosowanie ≥10 preparatów farmaceutycznych) (55).

Pacjenci stosowani średnio 12,3 ± 2,9 preparatów farmaceutycznych dziennie (Rp i OTC) (mediana: 11, zakres: 10–30), w tym średnio 8,6 ± 3,1 leków Rp i 3,7 ± 2,3 preparaty OTC (mediana: 3, zakres: 0–12). U 90% pacjentów wykryto ≥1 problem lekowy. Średnio zdiagnozowano 3,1 ± 1,4 problemy/ pacjenta.

Farmaceuci uczestniczący w badaniu wydawali pacjentom i ich lekarzom rekomendacje farmakologiczne i niefarmakologiczne (np. dotyczące stylu życia). 90% pacjentów oraz 75% lekarzy zgodziło się wprowadzenie zmian w terapii zaproponowanych przez farmaceutów. Badanie OF-Senior pokazało poprawę stanu klinicznego (mierzoną spadkiem liczby i natężenia dolegliwości) u ponad 80% pacjentów.

Warunki lokalowe
Wszystkie świadczenia opieki farmaceutycznej powinny odbywać się w atmosferze zapewniającej prywatność i umożliwiającej respektowanie praw pacjenta. Pomieszczenie, w którym będą odbywać się rozmowy z pacjentami, powinno być fizycznie oddzielone od publicznie dostępnej izby ekspedycyjnej oraz od pomieszczeń, w których przyjmowane są dostawy, magazynowane są leki, przygotowywane są leki recepturowe lub pełnią rolę pomieszczeń socjalnych.

Czynności codziennej pracy apteki nie powinny zaburzać atmosfery rozmowy pacjenta z farmaceutą. W większości aptek będzie to pomieszczenie administracyjno-szkoleniowe, którego funkcja powinna zostać rozszerzona o prowadzenie konsultacji i wywiadów w ramach sprawowania opieki farmaceutycznej. Aktualne przepisy nie zezwalają na pobyt pacjenta w innych pomieszczeniach apteki, niż izba ekspedycyjna.

Dostęp do historii medycznej pacjenta
By móc realizować tę usługę, farmaceuci powinni mieć dostęp do niezbędnych informacji potrzebnych do przeprowadzenia przeglądu lekowego, takich jak rozpoznania, historia preskrypcji i realizowanych świadczeń. Dostęp do tych informacji, częściowo już dostępnych w IKP, powinien być autoryzowany przez pacjenta.

Powstał moduł farmaceutyczny (makieta przeglądu lekowego) służący do dokumentowania przeglądów lekowych. Założeniem jest, że moduł ten stanie się elementem systemu P1.

Funkcjonalność IKP powinna zostać rozszerzona o moduł opieki farmaceutycznej, w którym znajdować się będą zalecenia farmaceuty sformułowane w trakcie realizacji świadczenia.

Którzy pacjenci do przeglądu lekowego?
Ukończenie studiów magisterskich na kierunku farmacja obejmujących swoim programem zagadnienia sprawowania opieki farmaceutycznej lub ukończenie przez farmaceutów studiów podyplomowych z zakresu opieki farmaceutycznej, lub zaliczenie przez farmaceutów udziału w wybranych formach szkoleń podyplomowych (moduły studiów podyplomowych, kursy w ramach  specjalizacji, kursy kształcenia ciągłego), zawierających w programie kształcenia treści praktycznej pracy z pacjentem, prowadzonej w zespole farmaceuta-lekarz powinno być kryterium wystarczającym dla spełnienia zawodowych wymagań kwalifikacyjnych do udzielania świadczenia.

Farmaceuci powinni kwalifikować do wykonania przeglądów lekowych szczególnie osoby dorosłe z polipragmazją (definiowaną jako jednoczesne pobieranie 5 i więcej leków dostępnych na receptę).

Dodatkowo, przeglądy lekowe powinny być wykonywane u wszystkich pacjentów posiadających zlecenie lekarskie na wykonanie przeglądu, np. po hospitalizacji, gdy doszło do zmiany terapii.

Finansowanie
W pełni wykonana usługa będzie finansowana ze środków publicznych. Przebiegać ma w 6 etapach:

Etap 1. Wizyta 1: wyjaśnienie pacjentowi celu i zakresu usługi, pozyskanie zgody na realizację usługi, omówienie z pacjentem zasad gromadzenia i wykorzystania danych osobowych, założenie karty pacjenta. Przeprowadzenie wywiadów medycznego, terapeutycznego (obejmujący leki kategorii Rp, OTC oraz suplementy diety) i społecznego. Pozyskanie danych lekarza rodzinnego. Ustalenie terminu kolejnej wizyty.
Etap 2: wyjaśnienie lekarzowi zakresu usługi i pozyskanie danych dotyczących farmakoterapii pacjenta lub pozyskanie informacji z IKP.
Etap 3. Konsolidacja danych od pacjenta i lekarza. Analiza zgromadzonych danych celem identyfikacji problemów lekowych i ich klasyfikacja  i priorytetyzacja, wypracowanie rekomendacji farmaceutycznych wobec stwierdzonych problemów lekowych
Etap 4. Wizyta 2. Weryfikacja potencjalnych problemów lekowych (przy pomocy m.in. Kryteriów Potencjalnie Niepoprawnej Farmakoterapii w Geriatrii dedykowanych farmaceutom w aptekach ogólnodostępnych), przedstawienie pacjentowi rozwiązań rzeczywistych problemów lekowych i weryfikacja zrozumienia przez pacjenta zaprezentowanych zaleceń. Sporządzenie dokumentacji dla pacjenta i lekarza. Ustalenie terminu kolejnej wizyty.
Etap 5. Wizyta 3. Ponowny wywiad medyczny i terapeutyczny. Ocena satysfakcji pacjenta i efektywności przeglądu lekowego. Informacja zwrotna dla pacjenta oraz lekarza.
Etap 6. Ocena satysfakcji lekarza prowadzącego i farmaceuty wykonującego przegląd.

Pilotaż usługi planowany jest na 3. kwartał 2021, a wdrożenie na 1. kwartał 2023 roku. Program ma być finansowany z budżetu NFZ dla pacjentów podlegających włączeniu do usługi. Pozostali zainteresowani będą musieli ponieść część kosztów.