Ministerstwo Zdrowia przedstawiło plany w zakresie wdrażania opieki farmaceutycznej w aptekach. Jednym z zamierzeń jest możliwość wykonywania tam szczepień przeciwko grypie.

Szczepienia mogą być wykonywane w aptekach ogólnodostępnych, które spełniają określone wymagania lokalowe, techniczne i kadrowe.

Szczepienie w pomieszczeniu administracyjno-szkoleniowym
Wymagane będzie, aby pacjent mógł wejść do dedykowanego pomieszczenia apteki, przestrzennie oddzielonego od obszarów dostępnych publicznie i od personelu apteki, który nie świadczy, w tym samym czasie, usług opieki farmaceutycznej na rzecz innego pacjenta.

Polskie apteki nie mają pomieszczeń konsultacyjno-zabiegowych. Zamiana istniejących pomieszczeń apteki na pokój konsultacyjno-zabiegowy jest mało prawdopodobna i mogłaby być przeprowadzona w niewielkiej liczbie aptek. Każda apteka posiada jednak pomieszczenie administracyjno-szkoleniowe, które mogłoby być wykorzystywane w celu prowadzenia konsultacji i wyposażone odpowiednio na potrzeby realizacji szczepień.

Pomieszczenie, w którym odbywają się szczepienia powinno być odpowiednio oświetlone. W pomieszczeniu powinna być utrzymywana temperatura pokojowa. Do dyspozycji pacjenta i farmaceuty oraz ewentualnie dla osoby towarzyszącej pacjentowi powinny być dostępne krzesła.

W pomieszczeniu powinien znajdować się również pojemnik na odpady niemedyczne, leżanka lub kanapa potrzebne w przypadku konieczności ułożenia pacjenta w pozycji poziomej, lub krzesło umożliwiające uzyskanie takiej pozycji.

Farmaceuta przeprowadzi kwalifikację, zaszczepi ...
Świadczeniodawcą może być podmiot prowadzący aptekę, który zatrudnia farmaceutę posiadającego certyfikat wykonywania szczepień przeciw grypie.

Farmaceuta udzielający świadczeń szczepienia przeciw grypie musi w ramach doskonalenia zawodowego odbyć kurs lub szkolenie w zakresie szczepień ochronnych i uzyskać dokument potwierdzający ukończenie tego kursu. Kurs lub szkolenie powinno być okresowo powtarzane, zwykle co 5 lat, chyba że farmaceuta ma istotną przerwę w wykonywaniu szczepień. Na pracodawcy zatrudniającego farmaceutę mającego prowadzić szczepienia powinien leżeć obowiązek potwierdzenia, że zatrudniana osoba uzyskała odpowiednie przygotowanie i że jej uprawnienia do realizacji szczepień są aktualne.

Jednocześnie farmaceuta będzie mógł kwalifikować do tych szczepień. Odpowiednie szkolenia powinny zakończyć się przed rozpoczęciem realizacji
programu pilotażowego, czyli do dnia 1 września 2021 r. 

... i przepisze receptę na szczepionkę
Aktualnie farmaceuci nie posiadają uprawnienia pozwalającego na wypisanie recepty na szczepionkę przeciw grypie, z wyjątkiem recept pro auctore i pro familia. Możliwość wystawiania recept, w tym recept refundowanych, np. w oparciu o kryterium epidemiologiczne, mogłaby zmniejszyć obciążenie pracą lekarzy. Dostęp do dokumentacji medycznej pacjenta umożliwiłby farmaceutom wystawianie recept również w oparciu o kryteria kliniczne.

Informatyzacja obiegu recept i realia opieki zdrowotnej w czasie pandemii COVID-19 spowodowały, że lekarze zwykle wystawiali pacjentom recepty na szczepionki w ramach teleporad, bez prowadzenia wcześniejszej kwalifikacji do szczepienia, która wymaga od pacjenta osobistego spotkania z lekarzem.

Aktualnie, wystawianie recept na szczepienia ma przede wszystkim aspekt reglamentacyjny i ograniczone znaczenie medyczne, gdyż do kwalifikacji do szczepienia lekiem wydanym w aptece dochodzi zwykle po wystawieniu recepty.

Przygotowując system szczepień przeciw grypie w aptekach należy rozważyć opcję wystawienie recepty przez farmaceutę (z uwzględnieniem możliwości wystawienia recept refundowanych) lub rezygnację z potrzeby posiadania recepty na szczepionkę przeciw grypie. W Wielkiej Brytanii i we Francji nie ma potrzeby posiadania recepty na szczepionki, mimo że są to produkty kategorii Rp.

Wybór szczepionki, tak jak sposób jej stosowania, określane są przez producenta w charakterystyce produktu leczniczego, a sposób finansowania w obwieszczeniach Ministra Zdrowia.

Należy wziąć pod uwagę możliwość wykonywania szczepień również w ramach środowiskowej opieki farmaceutycznej, tj. poza placówką świadczeniodawcy. Może to być zasadne w regionach, gdzie apteki są łatwiej dostępne niż inne placówki ochrony zdrowia lub gdy stan pacjenta nie pozwala na wykonanie szczepienia w aptece.

Ad hoc lub po umówieniu wizyty
Szczepienia wykonywane przez farmaceutów powinny być wykonywane równolegle do szczepień wykonywanych w innych miejscach. W ramach stacjonarnej opieki farmaceutycznej może być realizowane w godzinach otwarcia apteki.

Apteka powinna umożliwić osobom chętnym korzystanie z usług ad hoc lub prowadzić harmonogram dostępności (godzinowej) szczepień przeciw grypie oraz umożliwiać pacjentom rezerwowanie wizyt zgodnie z tym harmonogramem. Optymalnym z punktu widzenia dostępności rozwiązaniem byłyby apteki oferujące możliwość wykonania szczepień w sposób ciągły w pełnym zakresie godzin funkcjonowania apteki.

Bez biegania między apteką a lekarzem
Kolejnym aspektem jest bezpieczeństwo produktów. Szczepionki jako leki termolabilne wymagają przechowywania w warunkach obniżonej temperatury 2-8°C. Przemieszczanie się pacjentów z zakupioną szczepionką pomiędzy apteką a przychodnią wykonującą szczepienia może być problematyczne i rodzić niepotrzebne wątpliwości co do faktycznego zachowania odpowiednich warunków przechowywania przez pacjentów.

W związku z ogólnoświatowym wzrostem zainteresowania szczepieniami na rynku mogą pojawiać się coraz częściej opakowania zbiorcze wielodawkowe, zawierające jedną ulotkę, nieprzystosowane do bezpiecznego dzielenia w aptece i wydawania pacjentom. Wykonanie szczepienia w aptece ułatwia proces od strony technicznych aspektów.

Przewiduje się, że ze szczepień w Polsce mogłoby skorzystać 5,5 mln pacjentów w wieku 15-64 lata i 7 mln osób w wieku ≥65 lat. Szczepienia w aptekach byłyby finansowane z budżetu NFZ dla pacjentów z grup ryzyka. Pozostali wnosiliby opłatę.

Przewiduje się pilotaż, który rozpocznie się we wrześniu 2021 roku. Usługa byłaby dostępna od września 2022.